Görlitz, waar één op de twee Duitsers extreemrechts stemt: “Alleen zij geven om de problemen van mensen”

Een bord informeert de bezoeker dat hij zojuist is aangekomen in “de mooiste stad van Duitsland”. De schoonheid van Görlitz is onmiskenbaar, maar dat is niet de reden waarom veel politicologen geïnteresseerd zijn in wat hier gebeurt. Dit is een van de pareltjes aan de kroon van de Alternative für Deutschland (AfD). Afgelopen zondag steunde bijna de helft van de kiezers in dit kiesdistrict de extreemrechtse partij van Alice Weidel en Tino Chrupalla, die wellicht niet toevallig uit de regio komen. En toch is het, in tegenstelling tot wat de statistieken doen vermoeden, niet eenvoudig om in Görlitz mensen te vinden die openlijk zeggen dat ze op de AfD stemmen.

Een van de weinigen die daar geen moeite mee heeft, is Thomas Scholz. Scholz? Net als de bondskanselier? “Ja, helaas,” antwoordde hij met een glimlach op maandag, de dag na de verkiezingen die de ultra’s tot het punt hebben gebracht dat ze dromen dat ze in de niet zo verre toekomst het land zullen kunnen regeren.

Sprekend vanuit het centrum van deze stad met 55.000 inwoners, gelegen op de grenzen van Polen en Tsjechië, zegt Scholz dat alleen de AfD echte verandering nastreeft, dat alleen zij de stijgende criminaliteit kunnen terugdringen en “illegale immigranten” kunnen uitwijzen. "Zij zijn de enigen die zich bezighouden met de problemen van mensen", zegt de 54-jarige elektricien.

Wat vindt u van de volgende bondskanselier, Friedrich Merz? “Woorden, pure rook.” En hoe zit het met de huidige Olaf Scholz, met wie u dezelfde achternaam deelt? “Oef. Nog erger. Een leugenaar. Een oplichter. Uiteindelijk zijn ze allemaal acteurs, net als die Zelensky.” En wat zou u zeggen tegen degenen die bang zijn dat een extreemrechtse partij in Duitsland voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog zo ver zal gaan? "Nou, ze hebben hun programma niet gelezen. Ik heb buitenlandse vrienden die op AfD stemmen. Wij hebben niets tegen homoseksuelen. Maar vertel me geen onzin als dat er 72 geslachten zijn."

De golf die de AfD door heel Duitsland heeft voortgestuwd, is een tsunami in Görlitz. Zondag kreeg de partij landelijk 20,8% van de stemmen. Maar naarmate we verder naar het oosten gaan, worden de percentages beter. De ultra's zijn nu de leidende macht in de vijf deelstaten die de voormalige DDR vormden. In Saksen, waar Görlitz ligt, is de steun zelfs 38,5%. En hier, waar wij zijn, stijgt dat percentage explosief naar 48,9%. Alleen een nabijgelegen kiesdistrict overschrijdt dit percentage met enkele tienden van een punt.

Hoe kunnen we verklaren dat, 35 jaar na de hereniging van het land, de politieke opvattingen aan beide kanten van het voormalige IJzeren Gordijn zo verschillend zijn? Politicoloog Timo Lochocki wijst allereerst op het hogere aandeel midden- en lage inkomens in het oosten. Maar nog belangrijker is de wijdverbreide overtuiging in het oostelijke deel dat de verbetering die de vereniging met het westen met zich mee zou brengen, nooit echt is doorgevoerd. "Daarnaast hebben veel mensen zich de afgelopen tien jaar gefrustreerd gevoeld omdat dezelfde politici die hen vanwege de bezuinigingen middelen ontzegden, deze middelen nu toewezen aan vluchtelingen die net zijn aangekomen", aldus deze analist van de denktank ECFR in een telefoongesprek.

“De eerste factor die deze ongelijkheid verklaart, is dat de democratische structuren die het Westen sinds 1949 heeft, pas sinds 1990 in het Oosten bestaan. Een tweede factor zijn de verschillende niveaus van inkomen en rijkdom. "En ten derde zijn er de nadelen in het oosten, of ze nu echt zijn of vermeend, waardoor sommige mensen zich tweederangsburgers voelen", voegt Gero Neugebauer toe, een politicoloog die gespecialiseerd is in partijontwikkeling in de voormalige Duitse Democratische Republiek.

Het is duidelijk dat veel mensen in Görlitz de AfD steunen. Maar ze hebben geen zin om het aan een buitenlandse journalist te vertellen. Van de bijna 30 ondervraagden die maandag werden ondervraagd, antwoordden er slechts twee duidelijk ja. Twee anderen zeiden dat ze ‘neutraal’ waren. De rest werd verdeeld in twee groepen: degenen die er duidelijk tegen waren en degenen die weigerden om met een vreemde over politiek te praten. Annette, een 53-jarige verpleegster, legde het op een heel beeldende manier uit terwijl ze tijdens de pauze op het werk op een bankje een worstje zat te eten. “Ik ben anti-AfD. En ik weet dat van de twee mensen die ik hier op straat zie, er één hen steunt. Op het werk is het de bedoeling dat er niemand is die hen ondersteunt. Of misschien willen ze het gewoon niet zeggen."

Boze burgers

Steeds meer mensen zeggen dat ze niet op de AfD hebben gestemd. Zoals Jens Hoffmann, die in de bouw werkt. Hij vindt die partij niet leuk, maar hij lijkt zich er ook niet al te veel zorgen over te maken: "Ik ken veel aanhangers. En ik denk niet dat het extremisten zijn. Ze zijn gewoon boos en dit is hun manier om dat te uiten.” Martina, die onlangs met pensioen is gegaan, is pessimistischer. “Het is verschrikkelijk, verschrikkelijk. "Dat dit hier gebeurt, op een plek waar we de gevolgen van het fascisme hebben geleerd", zegt ze vanaf een bankje waar ze de ochtend doorbrengt met haar man. Vindt u dat AfD fascistisch is? “Het is zeker geen democratische partij”, antwoordt hij.

Octavian Ursu is de christendemocratische burgemeester van Görlitz. Ze werd geboren in Roemenië, maar woont al meer dan de helft van haar leven in Duitsland. Vanuit zijn kantoor toonde hij zich verrast dat een buitenlandse journalist interesse toonde in de grote steun voor de AfD in zijn stad. “Misschien is het interessanter voor je om naar het westen te gaan. Het is een noviteit dat de AfD zo'n goed resultaat boekt. “Het is niet alleen een Oost-Duits fenomeen”, antwoordt hij.

Als hem gevraagd wordt welke zorgen zijn medeburgers hebben die hen ertoe hebben aangezet om AfD te steunen, antwoordt hij dat het niet om één specifiek probleem gaat, maar om meerdere, zoals de hoge prijzen, migratie, angst voor de toekomst of de oorlog in Oekraïne. “Ik wou dat het maar één onderwerp was. Mijn taak zou makkelijker zijn. Maar politiek is geen gemakkelijke taak.”

Vlakbij het stadhuis, op een steenworp afstand van de brug die Görlitz van de Poolse grens scheidt, loopt een andere vrouw en zegt botweg: “Ja, natuurlijk heb ik op AfD gestemd. Zij zijn de enigen die de mensen hier begrijpen, hoe wij zijn en onze zorgen over de toekomst.” Zij is met pensioen en werkt nu als assistente in een kliniek. Op 69-jarige leeftijd moet ze nog steeds doorwerken, omdat de 1.100 euro die ze elke maand ontvangt niet genoeg is om de huur en de rest van haar uitgaven te betalen. En denkt u dat uw pensioen zou verbeteren als AfD aan de macht zou zijn? "Ik weet het niet. Maar ik weet zeker dat ze om mensen zoals ik zouden geven.”